DOĞUM KONTROL HAPLARI
İçeriğinde ne var?
Doğum kontrol hapları, sentetik östrojen ve progestron içerirler.
Doğum kontrol haplarının ilk çıktığı yıllar olan 1960’lı yıllardaki östrojen dozu ile son dönemdeki preparatlardaki östrojen dozu arasında ciddi farklılıklar vardır.
İçeriğindeki östrojen dozları oldukça azaltılarak hem yan etkiler azaltılmış hem de kullanıma uyum artırılmıştır.
Ayrıca içeriğindeki progesteron hormonun tipleri de değiştirilerek hem yan etkiler azaltılmış hem de ek faydalar elde edilmiştir.
Nasıl etki eder?
Doğum kontrol etkisi esas olarak yumurtlamayı engellemesi üzerinedir, ayrıca rahmin iç tabakası olan endometriumu da incelterek gebeliğin yerleşmesini engeller.
Avantajları nelerdir?
•Doğum kontrol etkisi çok yüksek.
•Üreme çağındaki birçok kadın için güvenli.
•Kullanımı ilişkiden bağımsız.
•Genellikle iyi tolere edilir.
•Bireysel olarak kullanımı sonlandırılabilir.
•Bırakıldıktan sonra etkisi hemen kalkar.
Doğum kontrolu dışındaki yararları
•Adetleri düzenler.
•Adet kan kaybını azaltır.
•Demir eksiliğine bağlı kansızlığı düzeltir.
•Adet sancısını azaltır.
•Dış gebelik riskini azaltır.
•Endometrioziste endometriotik odakları baskılar.
•Sivilce ve kıllanmayı azaltır.
•Yumurtalık, endometrium ve kolon kanseri riskini azaltır.
Hangi formları var?
21 gün hap + 7 gün ara.
24 gün etken madde + 4 gün plasebo veya demir takviyesi.
26 gün etken madde + 2 gün plasebo.
Nasıl kullanılır ?
Adetin ilk 5 günü içinde başlanır ve hergün hep aynı saatte alınır(tercihen gece yatmadan).
Doğum kontrol hapını almayı unutursanız ne yapmanız gerekir?
1 tane hap unutulduğunda, hatırlandığı an unutulan hap hemen alınıp diğer tabletler de alınmaya devam edilir(aynı anda 2 hap almanız gerekse de).
2 hap unutulduğunda yapılması gerekenler, kullanılan hapın formuna bağlı değişiklik gösterir, prospektüs bilgilerine göre davranılır.
3 ve daha fazla hap unutulmuşsa yeni pakete başlanıp bir hafta boyunca ek bir yöntem kullanılmalıdır.
Yan etkileri
İçeriğindeki hormonlar eskiye göre daha düşük olduğu için yan etkiler daha az ve tolere edilebilirdir.
•Cinsel isteksizlik.
•Ruh halinde değişiklikler.
•Vajina girişinde ağrı, batma, yanma, kuruluk.
•Meme hassasiyeti.
•Baş ağrısı, bulantı.
•Lekenme tarzında kanamalar.
•Ciltte lekelenme (güneş koruyucu kullanılmalı).
Mitler (doğru bilinen yanlışlar)
• Kısırlık yapar: Yanlış, kullanıldığı sürece etkili, bıraktıktan sonra etkisi ortadan kalkar, uzun süreli kullanımlarda bile en geç 3-4 ay sonra yumurtalar geri döner.
• Sivilcelenme, kıllanma, adet düzensizliği yapar: Yanlış, hatta bu durumlarda tedavi amaçlı kullanılmaktadır.
• Kanser yapar: Yanlış, tam tersine yumurtalık, endometrium ve kolon kanser riskini azaltır.
Kimler kullanamaz?
•Hipertansiyon + damar hasarı.
•Komplike kalp kapak hastalığı.
•Şeker hastalığı(20 yıldan uzun süre ve damar hasarı varsa).
•35 yaş üzeri 15’ten fazla sigara içenler.
•Migren; herhangi bir yaşta auralı migreni olan ya da doğum kontrol hapı kullanırken migren ortaya çıkanlar.
•Halen meme kanseri.
•Siroz, akut viral hepatit, karaciğer kanseri.
•Pıhtılaşma mekanizmasında bozukluk olanlar, SLE(sistemik lupus eritamotoziste antifosfolipid antikor(+)).
•İnme.
•Emzirenler, 6. aydan önce.
Riskler nelerdir?
Doğum kontrol haplarının kullanılması ile venöz tromboemboli riski bir miktar artmaktadır, ancak bu artış, gebeliğin sebep olduğu riske göre daha az olmaktadır. Doğum kontrol hapının kullanılmaya başlanmasından itibaren bu risk ilk 3 ay daha yüksek olup kullanım devam ettikçe risk biraz daha düşmektedir. Dolayısıyla, hapların kullanımı sırasında ara verilip tekrar başlanmasıyla tromboemboli riski daha da arttırılmış olur.
Eğer bir kişide pıhtılaşmaya zemin yaratacak kalıtsal ve edinsel herhangi bir problem varsa doğum kontrol hapı kullanımı ile birlikte risk daha da yükselecektir.
Doğum kontrolu dışında hangi amaçlarla kullanılır?
•Adet düzensizliği.
•Yoğun adet kanaması olanlar.
•Sivilcelenme, kıllanma.
•Adet sancısı.
•PMS(adet öncesi gerginlik sendromu).
Doğum kontrol hapı kullanırken adetimi geciktirmek için ne yapabilirim?
Doğum kontrol hapları kullanılırken, 21 günlük tablet formundaysa, 7 günlük ara verilmeden yeni kutuya geçildiği takdirde adet geciktirilmiş olur.
24 + 4 veya 26 + 2 formlarında ise, etken madde içermeyen hapların atlanıp yeni kutuya geçilmesi ile yine adet ertelenmiş olur.
Doğum kontrol hapı kullanırken adetimi erkene çekmek için ne yapabilirim?
21 günlük formları olan hapların kullanımı sırasında 7 günlük ara döneminin (3 günden daha az olmaması kaydıyla) kısaltılması ile bir sonraki adet dönemi erkene çekilebilir.