GEBELİK TAKİBİ

Bu yazıda; gebelik takibi nasıl yapılır, hangi muayeneler ve testler uygulanır konularında sizleri genel hatlarıyla bilgilendiriyoruz.

İlk gebe muayenesinde neler yapılır

İlk muayenede gebeliğin varlığı kesinleştirilir.

Ultrasonografi ile gebelik yaşı saptanır. Vaginal ultrasonografi ile son adetin ilk gününden sonraki 5-6 haftada uterus içinde gebelik kesesi, 6-7 haftada ise bebeğin kendisi ve kalp aktivitesi görülebilir.

Bu dönemde yapılan ultrasonografi ile gebelik tanısı dışında;

• Çoğul gebelikler.
• Rahim ve yumurtalıklarda kitle varlığı (miyom, kist gibi).
• Dış gebelik olup olmadığı anlaşılır.

Gebeden gerekli bilgiler alınarak gebeliğin “riskli gebelik” olup olmadığı anlaşılır:

Önceki gebeliklerle ilgili bilgiler;

• • Ölü doğum veya yenidoğan bebek ölümü öyküsü,
  • Gebeliklerin nasıl sonuçlandığı (erken doğum, arka arkaya 2 veya daha fazla düşük),
  • Bebeğin doğum kilosu (4000 gr üzerinde ve 2500 gr altında bebek doğumu),
  • Gebelik süresince ortaya çıkan şikayetler (tansiyon yüksekliği, gebelik şekeri, suların erken gelmesi),
  • Üreme sistemi ile ilgili geçirilen ameliyatlar (serklaj, sezaryen)

Bu gebelikte ortaya çıkan şikayetler;

• • Gebenin yaşının 16’dan küçük, 40‘dan büyük olması,
  • Vaginal kanama,
  • Üreme organlarında kitle, miyom, kist varlığı,
  • Vaginal akıntı,
  • Tansiyon yüksekliği

Anne adayının;

• • Daha önce geçirdiği hastalıklar (şeker, tansiyon yüksekliği, kalp hastalığı, böbrek hastalığı gibi),
  • Üreme sistemi ile ilgili geçirilen ameliyatlar (miyomektomi, konizasyon),
  • Sürekli kullandığı ilaçlar, sigara içimi,
  • Eşli ile akrabalık ilişkisi,

Anne ve baba adayının ailelerinde;

• • Şeker,
  • Kalıtsal hastalık varlığı araştırılır,
  • Kan basıncı, vücut ağırlığı, boyu ölçülüp kaydedilir.

 

İlk kez başvuran anne adayına mutlaka yapılması gereken testler nelerdir

Kan grubu: Anne ve baba adaylarının kan grupları belirlenerek doğacak bebekte kan uyuşmazlığı riski saptanır.

Anne kan grubu RH (–) baba kan grubu RH (+) olan her bebekte RH uyuşmazlığı gelişecek anlamına gelmemekle birlikte indirekt Coombs testi yapılır. Doğumdan hemen sonra bebek kan grubu ve Direkt Coombs testine bakılır.

Bebek kan grubu RH (+) ve Direkt Coombs testi (–) ise, anneye doğumdan sonraki 72 saat içinde Anti IgD (kan uyuşmazlığı iğnesi) yapılarak daha sonraki gebeliklerinde bebeklerin kan uyuşmazlığından etkilenmesi önlenir.

Serolojik testler: HBsAg, anne adayının hepatit B (sarılık) geçirip geçirmediğini saptamak için yapılan testtir.

Eğer anne adayında HBsAg (+) ise, doğum sırasında bebeğe geçme riskini önlemek için doğumdan hemen sonra bebeğe İmmünglobulin ve aşı yapılmalıdır. Aşı doğumdan sonraki 2 ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır.

Rubella (kızamıkçık): Gebenin kızamıkçık geçirip geçirmediğini saptamak amacı ile Rb IgG bakılabilir.

Eğer geçirmemiş yani Rb IgG (–) ise gebeliği boyunca dikkatli olması gerekmektedir. En doğru olan gebelik öncesi Rb IgG bakılması ve (–) ise anne adayına aşı yapılmasıdır.

 

12-13 haftalar arasında yapılan 1. trimester tarama testi (ikili test) nedir

İkili test; Down sendromu ve diğer kromozomal anomaliye sahip bebekleri gebeliğin erken dönemlerinde saptamaya yönelik bir tarama testidir.

Ense kalınlığı anne kanında bakılan Beta-HCG ve PAPP-A hormonlarının düzeyleri ile birlikte değerlendirilerek çiftin Down sendromlu bebeğe sahip olma riski hesaplanır.

Ense kalınlığının artışı Down Sendromu dışında kalp anomalileri ve genetik hastalıkların da ilk belirtisi olabilir.

Bu testler sadece riski gösterirler, tarama testinde düşük riskli olmak hiçbir zaman kromozom hastalığı olmayacağının garantisi değildir.

Kesin tanı için 1. trimesterde bebeğin eşinden örnek (CVS), 2. trimesterde ise bebeğin etrafındaki sıvıdan (amniyosentez) örnek alıp genetik çalışma yapılması gerekir.

 

Anne kanında fetal DNA analizi nedir

Bu test, anne kanında serbest olarak dolaşan fetal DNA’nın tespitine dayanmaktadır.

Maternal kanda annenin DNA’sına ek olarak ortalama yüzde 10 oranında serbest fetal DNA bulunmaktadır. Bu fetal genetik materyal, parçalanan plasenta hücrelerinden kaynaklanır ve sürekli olarak anne kanına salınır.

11. gebelik haftasından sonra uygulanır.

Test şu an için tam bir tanı testi olarak sınıflandırılmamaktadır, ancak çok yüksek düzeyde anlamlı tarama testidir.

Testin en büyük dezavantajı pahalı olmasıdır.

 

CVS (Koryon villus biyopsisi) ve amniyosentez nedir

CVS ve amniyosentez, ultrasonografi altında annenin karnından ince bir iğne yardımı ile ve ağrısız olarak yapılır.

Her iki işlem sonrası % 0. 5-1 düşük riski vardır.

Amniyosentez veya CVS işleminin tespit edeceği kromozom hastalıklarının tedavisi olmadığından bu tanının kesinleşmesi söz konusu olduğunda verilmesi gereken kararın hamileliğin devam edip etmeyeceğidir.

Hamileliğe yasal olarak müdahale edilebilecek en üst sınır 24. gebelik haftasıdır.

Bazı anne adayları kromozom hastalıklarının varlığında hamileliğine devam etme yönünde karar verebilir ve bu karara saygı gösterilmelidir. Bu durumda amniyosentez veya CVS gereksizdir.

Amniyosentez veya CVS testi ile tüm hastalıkların tanısı konulamamaktadır. Başta Down sendromu olmak üzere birçok kromozom hastalığının yüzde 100 tespit edilebilmesi mümkün iken, tek gen hastalıkları gibi bazı hastalıkların tanısı konulamamaktadır.

CVS veya amniyosentez yapılmasını gerektiren durumlar nelerdir

• İleri anne yaşı,
• İkili veya dörtlü testte riski yüksek çıkması,
• Ayrıntılı (ikinci düzey) ultrason değerlendirmesinde kromozom hastalığı lehine bulgu saptanması (ense kalınlığı, kalp anomalileri gibi),
• Daha önceki hamileliğinde kromozom hastalıklı bebek öyküsü olanlar,
• Anne-baba adayının yapılacak testler ile bebeklerinde kromozom hastalığı bulunmadığını kesin olarak öğrenmek istemeleri,

Detaylı (ayrıntılı) ultrasonografi ne zaman ve neden yapılır

Gebeliğin 18-22. haftaları arasında yapılan fetal anomali taramasına yönelik bir uygulamadır.

Bu ultrasonografi ile bebeğin;

• Baş çapı, çevresi, karın çevresi, uyluk kemiği uzunluğu ölçülerek gebelik gelişimi değerlendirilir.
• Kafa içi yapılar, yüz, dudaklar, omurga, göbek kordonunun karın boşluğuna giriş yeri incelenir.
• Plasentanın yerleşim yeri saptanır.
• Kalp, mide, böbrekler, idrar torbası, kollar/bacaklar, eller/ayakların varlığı görülür.
• Rahim damarlarının akımları incelenerek ilerleyen gebelik haftalarında preeklampsi ve bebeğin gelişme geriliği öngörülebilir.
• Böylece bebekteki belirgin anormallikler saptanabilir.

Şeker yükleme testi (OGTT-Oral glikoz tolerans testi) neden yapılır

Gestasyonel diyabet (hamileliğe bağlı şeker hastalığı), genellikle herhangi bir şikayet veya bulguya yol açmadığı için, tespiti için mutlaka şeker testi yapılmalıdır. Amaç, glikoz düzeyinin anne vücudunda denge içerisinde tutulup tutulmadığını ortaya koymaktır.

Plasentadan salgılanan hormonlar sebebiyle, şeker metabo­lizmasında bozukluklar meydana gelir. Bu­nun sonucunda hamilelerin kan şeker düzeyi artar. Şeker yüksekliği, uzun bir dönem sürerse hamilelik esnasında ve doğum ardından, bebekte çeşitli ciddi problemlere yol açabilir.

Anne adayı, hamileliğe bağlı şeker hastalığı için riskli grupta ise (aşırı kilolu olma, iri bebek öyküsü, birinci derecedeki yakınlarda ya da daha önceki hamileliklerde şeker öyküsü gibi) şeker yükleme hamileliğin başında, riskli grupta olmayan anne adaylarına hamileliğin 24. ile 28. haftaları arasında yapılır.

Hamileliğe bağlı şeker hastalığı gelişenlerin yaklaşık yarısında, bu durumla ilgili herhangi bir risk faktörü yoktur. Bu sebeple; riski olsun ya da olmasın, tüm gebeler hamileliğe bağlı şeker hastalığı açısından taranmalıdır.

Şeker yükleme testi nasıl yapılır

Tarama, 2 şekilde yapılabilir:

• 50 gr glikoz yükleme testi: Bu test için aç olmaya gerek yoktur. Glikozlu sıvı içildikten 1 saat sonra kan şekeri düzeyine bakılır. Kan şekeri düzeyi 140‘ın altında ise normal, 200’ün üzerinde ise hamileliğe bağlı şeker tanısı konulur. 140 ile 200 arasında ise anne adayı risk grubunda demektir. 100 gr glikoz tolerans testi yapılır.
• 100 gr glikoz yükleme testi: Bir önceki geceden açlığı takiben sabah ölçülen açlık kan şekeri ve içilen glikozlu sıvının ardından 3 saat boyunca saat başı kan şekeri bakılır.

Aç karnına:  95 mg/dl

1. 1. saat: 180 mg/dl
   2. saat: 155 mg/dl
   3. saat: 140 mg/dl değerlerinin altında olması gerekir.

Bakılan toplam 4 kan şekerinden 2 veya daha fazla değer normalden yüksek veya 1 değer 200’ün üzerinde ise hamileliğe bağlı şeker hastalığı tanısı konulur.

• 75 gr glikoz yükleme testi:

Açlık:  92 mg /dl

1. 1. saat: 180 mg/dl
   2. saat: 153 mg /dl değerlerinin altında olmalıdır.

Bu 3 değerden sadece 1 tanesinin yüksek olması gebelik şekeri tanısı koydurur.

 

Bebeğin iyilik halinin değerlendirildiği testler

NST (Non stress test) veya Kardiyotokografi

NST nedir?

NST, bebeğin kalp hızına bakarak bebeğin iyilik halinin değerlendirildiği bir testtir. Bebeklerin anne karnındaki ortalama kalp hızı 120-160 atım /dak’dır.

NST ne zaman çekilir?

NST özellikle hamileliğin son 3 aylık döneminde yapılır. 28. haftadan önce uygulanmaz. Genellikle 32-34. haftalardan itibaren uygulanmaya başlanır. Erken doğum riski gibi durumlarda daha erken de uygulanır.

Hangi durumlar bebeğin NST ile yakın takip edilmesini gerektirir?

• -Anne adayında hipertansiyon, preeklampsi denilen gebelik zehirlenmesi durumunda,
• -Anne adayında diyabet varlığında,
• -Bebek hareketlerinin azalması,
• -Bebeğin suyunun azalması,
• -Bebeğin 40 haftayı geçmiş olması,
• -Yüksek riskli gebeliklerde,
• -Öncesinde ölü doğum öyküsü olanlarda.

NST çekilmesiyle ne amaçlanır?

Testin mekanizması, bebeğin hareketleriyle birlikte kalp hızının artıp tekrar normal hızına dönmesi üzerinedir. Bu testin sonucunun iyi olmasıyla bebeğin anne karnında kabaca iyi olduğu ve gebeliğin devamında bir sakınca olmadığına karar verilir.

Ayrıca NST ile rahimdeki kasılmaların sıklığı ve şiddeti de değerlendirilerek doğumun başlayıp başlamadığına karar verilir.

NST nasıl çekilir?

NST çekilirken anne adayının karnına 2 adet transdüser yerleştirilir. Bunlardan biri ses dalgaları kullanarak bebeğin kalp hızını algılar, diğeri rahimdeki kasılmaları algılar.

NST esnasında anne adayına verilen proba bebek hareketlerini hissettiğinde basması istenir. 

NST ne kadar sürer?

Test sırasında anne adayının tok olması bebeğin hareketliliği açısından gereklidir.

Test ortalama 20-40 dakika sürer. Bebekte herhangi bir hareket olmazsa uyuyor olabilir. Bebeğin uyanması beklenir ve test tekrar edilir.

NST, normalde haftada 1 kez tekrarlanır.